به منظور بررسی تفاوت شقاق و بواسیر لازم است به بررسی این بیماری ها بپردازیم تا با ماهیت این آنها آشنا شوید.

بیماری بواسیر با نام هموروئید نیز شناخته میشود. منظور از این بیماری اتساع و گشاد شدن عروق مقعدی است. این عارضه در اثر وارد آمدن فشار بیش از اندازه به مقعد ایجاد می شود و همراه با نشانه هایی از جمله درد، سوزش، خارش، خونریزی است و در مراحل پیشرفته تر با زائده های گوشتی بیرون زده از مقعد نمایان می شود.

بیماری شقاق یا همان ترک مقعدی به ایجاد زخمی عمیق و طولی در دیواره مقعدی گفته می شود. این زخم به علت قرار گرفتن در ناحیه ای حساس معمولاً ملتهب و خارش دار است. شقاق نیز بر اثر وارد آمدن فشار زیاد به مقعد ایجاد می شود و علائمی مانند درد، سوزش، خارش، خونریزی و … را ایجاد می کند. حال که با ماهیت این بیماری ها آشنا شدید به بررسی تفاوت شقاق و بواسیر می پردازیم :

تفاوت شقاق و بواسیر

از مهمترین تفاوت های شقاق و بواسیر می توانیم به این موارد اشاره کنیم :

• نحوه درد : درد ناشی از بواسیر مداوم بوده و فرد در تمام طول روز این درد را احساس می کند. در صورتی که درد ناشی از شقاق مقطعی ولی تیر کشنده است. این درد معمولاً هنگام اجابت مزاج و پس از آن احساس شده و همین امر موجب می شود، فرد از رفتن به دستشویی را به تاخیر اندازد.
• تفاوت در نشانه های ظاهری : همان طور که در عکس بواسیر مشخص است موجب بیرون زدن بافت های گوشتی زائد از مقعد می شود در حالی که شقاق یا فیشر موجب بروز زخمی طولی در دیواره مقعدی می گردد.
• درمان : اغلب موارد شقاق و بواسیر با استفاده از درمان های خانگی قابل رفع است اما درمان بواسیر با روش‌های خانگی قطعی نبوده. در مقابل شقاق به جز مواردی محدود با درمان های خانگی و رعایت برخی نکات قابل رفع است.

شباهت  شقاق و بواسیر

تا به حال در رابطه با تفاوت شقاق و بواسیر توضیح دادیم اما خوب است بدانید این دو بیماری بی شباهت به یکدیگر نبوده و علائم و علت هایی مشترکی دارند که موجب شده تشخیص هر دو آنها از یکدیگر برای بیماران به سختی انجام شود. برخی از مهمترین شباهت های این دو بیمار به این شرح است:

• در درجه اول خوب است بدانید هر دوی این بیماری ها در دسته بیماری‌های مقعدی قرار دارند.
• مهمترین علت هر دوی این عارضه وارد آمدن فشار به مقعد در اثر عوامل مختلف است و مهمترین آن یبوست می باشد.
• این بیماری ها علائم مشترکی از جمله درد، خارش، خونریزی، التهاب و سوزش را ایجاد می کنند.

با وجود همه این نکات در صورت که به مبتلا شدن هریک از این بیماریها شک دارید، به نشانه ها و علائم و اکتفا نکنید و به منظور بررسی های بیشتر با پزشک متخصص مشورت کنید. حتی اگر قصد انجام درمان های خانگی برای برطرف کردن این بیماری ها را دارید قبل از انجام هر اقدام با پزشک مشورت کنید. در مواردی انجام درمان های خانگی و سر خود نه تنها به بهبود شرایط کمک نکرده بلکه در تشدید آن نقش دارد.

رابطه مقعدی نوع عمل جنسی است که مقعد به عنوان عضو جنسی زنانه کاربرد دارد. در این رابطه آلت تناسلی مردانه وارد مقعد می شود. البته این نوع رابطه جنسی مضرات بسیاری را به همراه داشته و به هیچ عنوان توصیه نمی شود. یکی از مشکلات شایعی که برقراری مکرر رابطه جنسی مقعد دارد، ابتلا به بیماری یا هموروئید است. ورود آلت مردانه به داخل مقعد می تواند عضله اسفنکتری و نیز عروق خونی را تحت فشار قرار دهد و این امر نتیجه ای جز آسیب به عروق مقعد و پاره شدن بالشتک های هموروئیدی ندارد. در نتیجه عروق اتساع پیدا کردن و بواسیر ایجاد می شود. برقراری این رابطه به خصوص برای افرادی که سابقه ابتلا به این بیماری را داشته اند، ممنوع است.

مضرات و معایب رابطه مقعدی

این رابطه به شدت مضر بوده و می تواند مشکلات مختلفی را برای هر دو طرف ایجاد نماید. البته میزان مضرات این رابطه برای زنان بیشتر از مردان است. مهمترین عوارض جانبی که ممکن است پس از رابطه مقعدی فرد را درگیر نماید، به این شرح است :

• بازگشت منی : از آنجایی که ماهیچه های مقعد بسیار قدرتمند و محکم هستند، فشار زیادی را بر روی آلت تناسلی مرد اعمال می کنند. همین امر موجب می شود، هنگام انزال مایع منی نتواند به طور کامل از تناسلی خارج شود. پس زده شدن مایع منی در طولانی مدت، موجب آسیب به کیسه منی و غدد پروستات خواهد شد.
• انتقال عفونت ها جنسی : ساختار مقعد به گونه ای است که می تواند به راحتی عفونت ها را منتقل و یا جذب نماید. بسیاری از بیماری ها مقاربتی از جمله زگیل تناسلی، اچ آی وی، گونوره، کلامیدییا و …امکان انتقال از راه مقعد را دارند.
• هموروئید : یکی از شایع ترین بیماری های که پس از رابطه جنسی شخص مفعول را درگیر می کند، هموروئید یا بواسیر است. زیرا رابطه مقعدی موجب اعمال فشار بیش از اندازه به عضلات این ناحیه شده، و این امر در بروز این بیماری نقش دارد.
• سوراخ شدن کولون : این عارضه نسبتاً نادر است، اما ممکن است اعمال فشار بیش از اندازه به مقعد به خصوص اگر پرخاشگرانه باشد، موجب سوراخ شدن روده بزرگ یا همان کولون شود. اگر بعد از رابطه دچار خونریزی شدید و درد شکم شدید با پزشک مشورت نمایید.
• سرد مزاجی همسر : یکی از مشکلات مهمی که زندگی زناشویی شما را تهدید می کند، سرد مزاجی پس رابطه مکرر مقعدی است، زیرا زنان از طریق این رابطه به ارگاسم نمی رسند و این در طولانی مدت موجب سرد مزاجی آنها می شود.
• بی اختیاری : مهمترین عیب رابطه جنسی بی اختیاری است زیرا در اثر تکرار این رابطه اسفنکتر مقعد آسیب دیده و این خود زمینه را برای بروز بی اختیاری فراهم می کند.

رابطه مقعدی و مبتلایان به بواسیر

همانطور که ذکر شد رابطه مقعدی برای تمامی افراد ممنوع است، زیرا که مضرات بسیاری را به همراه داشته و موجب بروز بیماری های گوناگون در فرد می شود. اما این محدودیت برای افرادی که سابقه ابتلا به بواسیر داشته اند بیشتر است، زیرا این افراد شانس بیشتری برای عود مجدد بیماری خود دارند، پس باید با اجتناب از چنین رابطه ای از بروز مجدد بیماری خود جلوگیری نمایند.

کاهش مضرات رابطه مقعدی

برای به حداقل رساندن مضرات رابطه مقعدی نکات زیر را به یاد داشته باشید :

• برای کاهش درد و اثرات این رابطه از روان کننده هایی مانند وازلین، ژل و …. استفاده نمایید.
• استفاده از کاندوم می تواند ریسک ابتلا به بیشتر بیماری های آمیزشی را کاهش دهد. پس با وجود آنکه رابطه مقعدی باعث بارداری نمی شود، اما نیاز به استفاده از کاندوم همچنان وجود دارد.

فیبر غذایی یکی از مواد مغذی، مورد نیاز بدن است زیرا که مصرف آن فواید مختلفی از جمله سلامت گوارش، حفظ سلامت قلب، کنترل قند خون، افزایش طول، کاهش حساسیت به خوراکی ها و … را برای بدن به همراه دارد. همچنین یکی از مهمترین فایده این خوراکی پیشگیری از بیمار های رایج مقعدی مثل بواسیر و شقاق است.

فیبر غذایی چیست؟

فیبر غذایی نوعی کربوهیدرات بر پایه گیاهی است. این ماده مغذی بر خلاف سایر کربوهیدرات ها در بدن قابل هضم و جذب نیست و در دستگاه گوارش تجمع می کند. اما با این حال وجود آن به شدت برای تنظیم عملکرد دستگاه گوارش ضروری است. فیبر فواید و تاثیرات جدی برای بدن به همراه دارد و مصرف آن برای همه افراد در تمام گروه های سنی توصیه می شود. از فواید فیبر برای بدن می توانیم به تنظیم فعالیت روده، کاهش وزن، تنظیم قند خون، کنترل کلسترول، کاهش خطر سرطان و … اشاره کنیم.

انواع فیبرها

فیبر به دو دسته زیر تقسیم می شود :

• محلول : این فیبر در آب حل شده و شامل پکتین، صمغ، و موسیلاژ است. این فیبر قابلیت تبدیل به ژل را داشته و به عنوان قوام دهنده عمل می نماید. فیبر محلول با کاهش گلوکز خون و کلسترول کمک می نماید.
• نامحلول : این نوع از فیبر خاصیت هیگروسکوپیک قوی داشته و می تواند مقدار زیادی آب را به خود جذب نماید، از همین روی سرعت عبور مواد از دستگاه گوارش را افزایش خواهد داد. این فیبر حجم مدفوع را افزایش داده و در جلوگیری از یبوست موثر است.

آشنایی با مواد غذایی حاوی فیبر

برخی از مهمترین مواد غذایی حاوی فیبر عبارتند از :-

• آووکادو (10.5 گرم فیبر در هر فنجان)
• گلابی آسیای (5/5 گرم فیبر)
• خانواده‌ی بری‌ها مثل توت‌فرنگی، تمشک، بلوبری و…( در حدود 7 گرم فیبر)
• نارگیل (7 گرم در هر فنجان)
• انجیر (14.6 گرم فیبر محلول و نامحلول)
• کنگر فرنگی (10 گرم فیبر)
• نخود فرنگی (8.6 گرم فیبر در هر فنجان)
• کلم بروکسل (5 گرم)
• شلغم (5 گرم فیبر)
• انواع حبوبات و …..(هر فنجان در حدود 15 گرم)

مقدار مورد نیاز بدن به فیبر

بر طبق اظهارات انجمن قلب آمریکا میزان فیبر در رژیم 2000 کالری در حدود 25 گرم است. البته نیاز روزانه به این ماده مغذی به عواملی مانند سن و جنسیت بستگی دارد. به طور مثال نیاز روزانه زنان زیر 50 سال به فیبر در حدود 21 تا 25 گرم و مردان زیر 50 سال 30 تا 38 گرم است. همچنین کودکان در سنین بین 1 تا 18 سال به 14 تا 31 گرم فیبر در روز نیاز دارند.

فواید فیبر برای پیشگیری و درمان بیماری های بواسیر(هموروئید) و شقاق

یکی از مهمترین اثرات مصرف فیبر بر روی بدن حفظ سلامت دستگاه گوارش و جلوگیری از یبوست است، از آنجایی که فیبر در داخل دستگاه گوارش قابلیت هضم و جذب ندارد، در روده تجمع کرده و مقدار زیادی آب به خود جذب می کند  پس مصرف آن می تواند حجم مدفوع را افزایش دهد، در نتیجه عبور مدفوع حجیم تر و البته نرم تر از دستگاه گوارش مانع آسیب به آن می شود. مهمترین علت بروز بیماری های مقعدی نظیر بواسیر و شقاق ابتلا به یبوست مزمن است زیرا عبور مدفوع سفت می تواند موجب آسیب به انتهای دستگاه گوارش شود. در نتیجه با مصرف کافی فیبر می توان یبوست را کنترل و از بواسیر (هموروئید) و شقاق پیشگیری نمود.

فیستول مقعدی از بیماری های عفونی ناحیه مقعدی است. این بیماری موجب اتصال غیر طبیعی دو ارگان از بدن به یکدیگر می گردد. فیستول معمولاً در اثر عفونت درمان نشده آبسه ایجاد می شود. این بیماری همراه با علائمی مانند درد، سوزش، خارش، خونریزی و … بروز می نماید.

فیستول مقعدی با استفاده از درمان های خانگی و دارویی قابل درمان نبوده و تنها روش های جراحی تهاجمی می توانند به بهبود و درمان این عارضه کمک نمایند. تکنیک های جراحی مختلفی برای درمان فیستول وجود دارد اما همه این روش ها نمی توانند درمان موثری باشند. پس آشنایی بیشتر با تکنیک های مختلف جراحی می تواند به انتخاب روش صحیح درمان این بیماری کمک نماید. برخی از مهمترین روشهای جراحی که برای درمان فیستول مقعدی پیشنهاد می شود، به این شرح است:

تکنیک فیستولوتومی

فیستولوتومی مهمترین و کاربردی ترین روش جراحی فیستول مقعدی است. در این روش جراحی مجرای فیستول با استفاده از چاقو باز شده و محتویات آن خارج می شود. در این روش ترمیم از داخل به خارج است. مدت زمان بهبودی پس از این عمل 1الی 2 ماه است.

این روش همراه با ریسک آسیب به عضله اسفنکتر است. اما پزشک تمام سعی خود را خواهد نمود، تا کمترین میزان آسیب به این عضله وارد شود.

تکنیک استن

در روش سنتی درمان فیستول با تکنیک استن از موی اسب و یا کتان استفاده می شد. ولی امروزه از نخ بخیه یا لوله تخلیه برای از بین بردن عفونت و باز ماندن مجرای فیستول استفاده می شود. این نخ باید برای حداقل 6 الی 12 هفته در مجرای بماند و سپس پزشک انجام جراحی را تجویز می کند. این روش برای افراد در معرض خطر آسیب به عضله اسفنکتر و بی اختیاری مقعد کاربرد دارد.

تکنیک فلپ آدوانسمنت

تکنیک فلپ آدوانسمنت در مورد فیستول های پیچیده تر و افراد در معرض خطر بی اختیاری استفاده می شود. در طی این روش با استفاده از بافت روده و یا پوست اطراف مقعد اقدام به ترمیم فیستول می نمایند. میزان تاثیر این روش درمانی 50% گزارش شده است. ابتلا به بیماری های زمینه ای برای فیستول مثل کرون و کولیت ریسک عود مجدد بیماری را افزایش می دهد.

پلاگین بیولوژیکی

این روش جراحی شامل ساخت پلاگین بیولوژیکی از مخاط روده بیمار و سپس بخیه زدن آن به مجرای فیستول است. بعد از انجام این جراحی بافت جدید در اطراف این پلاگین شروع به رشد می کند و به این ترتیب بیماری از بین می رود.

میزان موفقیت بعد از این عمل 80% گزارش شده است. برای انجام این جراحی بیمار باید به مدت 24 ساعت در بیمارستان بستری شود. درد، آبسه و جابجایی پلاگین از عوارض احتمالی این روش جراحی فیستول مقعدی هستند.

عوارض جراحی فیستول مقعدی

انجام جراحی فیستول مقعدی بی شک بدون عوارض نخواهد بود. این عوارض غالباً کوتاه مدت بوده و پس از مدتی رفع می شوند. عوارض جراحی فیستول مقعدی عبارتند از :

• درد
• خونریزی
• بی اختیاری در دفع گاز و مدفوع به سبب آسیب به عضلات مقعد در اثر جراحی
• مشکل دفع ادرار
• عفونت در صورت ترمیم نشدن کامل مجرای مقعد
• تورم و ترشح
• تب
• تهوع
• یبوست

از آنجایی که تمامی روشهای جراحی فیستول همراه با عوارض متعددی است و مشکلات مختلفی را به همراه دارد، امروزه کمتر مورد استفاده قرار می گیرد. درمان فیستول با لیزر بهترین جایگزین برای جراحی بوده زیرا با استفاده از اشعه مادون قرمز اقدام به از بین بردن مجرای ایجاد شده می نماید و هیچ یک از مشکلات و عوارض روشهای جراحی مانند درد، خونریزی، عفونت، بستری شدن بیمارستان، بی اختیاری و .. را ندارد.

مراقبت های بعد از جراحی فیستول

انجام مراقبت هایی خاص به نتیجه گیری از درمان و جلوگیری از عوارض احتمالی کمک می کند. برخی از این مراقبت ها عبارتند از :

• مصرف مسکن ها به جهت کاهش درد
• مصرف آنتی بیوتیک به منظور جلوگیری از عفونت
• تعویض مرتب پانسمان، به منظور جلوگیری از عفونت
• جلوگیری از یبوست، برای این منظور لازم مصرف فیبر، آب کافی و در صورت لزوم ملین را در رژیم غذایی خود قرار دهید.
• حمام سیتز، قرار دادن ناحیه کفل و لگن در آب به تسریع روند درمان و جلوگیری از عفونت زخم کمک می کند.
• اجتناب از وارد آوردن فشار بر زخم فیستول، بهترین راهکار این است که برای نشستن از یک بالش دوناتی شکل کمک بگیرید.

مقعد یا نشیمنگاه بخشی مهمی از بدن هر فرد به شمار می رود. مقعد در انتهای دستگاه گوارش واقع شده است، و بخشی است که به بیرون از بدن راه دارد. مهمترین وظیفه مقعد دفع مدفوع و ضایعات از بدن است. از همین روی مقعد مملو از آلودگی بوده و رعایت بهداشت آن امری ضروری محسوب می شود زیرا در غیر این صورت احتمال بروز انواع بیماری هم برای مردان و هم برای زنان وجود دارد. اما از آنجایی که در زنان دریچه مقعد به واژن نزدیک تر است،  احتمالآلودگی و بیماری افزایش می یابد.

ساختار و عملکرد مقعد

مقعد انتهایی ترین بخش لوله گوارش است و بعد از کولون سیگموئید و رکتوم قرار دارد. رکتوم قسمت بالاتر از مقعد است و معمولاً خالی از مدفوع است. در واقع مدفوع در بخش دیگری به کولون نزولی (کولون سیگموئید) ذخیره شده و پس از پر شدن این قسمت مدفوع وارد رکتوم می شود که همزمان با این اتفاق فرد احساس میل به اجابت مزاج خواهد داشت. پر از پر شدن رکتوم، مدفوع به دریچه غیر ارادی مقعد فشار وارد کردن تا باز شود، در این حین مدفوع واردکانال مقعد شده و فرد احساس فشار زیادی خواهد داشت. پس از این مرحله دریچه ارادی مقعد با اجازه فرد باز شده و مدفوع از بدن خارج می شود.

مراحل بهداشت مقعد

همان طور که ذکر کردیم بهداشت مقعد امری ضروری محسوب می شود، زیرا در غیر این صورت احتمال بروز انواع آلودگی و بیماری ها وجود دارد. با این حال بسیاری از افراد هستند که به این موضوع اهمیت نمی دهند. و دچار علائمی مانند سوزش و خارش می شوند.

برای رعایت بهداشت مقعد لازم است، بعد از هر بار اجابت مزاج ناحیه مورد نظر را با آب و صابون بشویید و پاکیزه نگاه دارید تا مانع انتقال عفونت شوید. رعایت بهداشت مقعد ممکن است با شستشوی مقعد بعد از هر اجابت مزاج صورت گیرد و یا روش های دیگری برای پاکیزه نگه داشتن مقعد استفاده شود، در هر حال لازم است از پاک شدن کامل مدفوع اطمینان حاصل نمایید. برای رفع و پاکیزگی مقعد نکات زیر را به یاد داشته باشید :

• تمیز کردن و شستشو باید از جلو به سمت عقب صورت گیرد، این کار به زنان کمک می کند، تا از نفوذ آلودگی های مقعد به واژن جلوگیری نمایند.
• اگر از دستمال برای تمیز کردن مقعد خود استفاده می کنید، دستمال های نرم و یا ترجیحاً از دستمال های مرطوب استفاده نمایید. زیرا که دستمال های زیر موجب فرسایش و آسیب به مقعد خواهند شد.
• بهتر است برای شستشو و بهداشت مقعد از محصولات بهداشتی فاقد عطر و اسانس استفاده نمایید.
• شیو و اصلاح موهای زائد مقعد در پاکیزه نگه داشتن این ناحیه موثر است.
• برای خشک کردن خود با آرامش رفتار کرده تا از آسیب به مقعد جلوگیری شود.
• قبل از اقدام به شستشو درجه حرارت آب را تنظیم نمایید. آب داغ می تواند موجب سوزش پوست شود.
• از افراط در شستشوی مقعد بپرهیزید، زیرا که این امر می تواند خود باعث التهاب شده و مشکل را شدت بخشد.

نکاتی دیگری که در سلامت مقعد موثر هستند به این شرح است:

• از رابطه جنسی مقعدی بپرهیزید.
• لباس زیر خود را حداقل یک مرتبه در روز تعویض کنید.
• از پوشیدن لباس های تنگ به خصوص با الیاف غیر طبیعی بپرهیزید.
• از نشستن بر روی سطوح سخت، سرد و .. به خصوص به مدت طولانی اجتناب نمایید.

بیماری های مرتبط با بهداشت مقعد

در صورت عدم رعایت بهداشت مقعد ممکن است بیماری های مختلفی برای این بخش از بدن ایجاد شود. مهمترین این عارضه ها عبارتند از :

• بواسیر
• شقاق
• سوزش و خارش مقعد
• بیماری های انگلی و عفونی
• اسهال